Je lay-out trekt op niets: 8 tips om dat te verhelpen
Tekst vormgeven? Vlug een ontwerp in elkaar flansen? Zo gefikst, dacht je.
Nu zit je hier naar je computer te staren, denkende, mijn lay-out trekt op niets.
Niet verwonderlijk.
Je moet tijdens het ontwerpen van je layout met veel rekening houden. Hoe breed maak je je tekstkolommen? Vul je de tekst uit of lijn je het best links uit? Hoeveel ruimte laat je tussen je regels? Hoe onderscheid je paragrafen van elkaar?
We’ve got you covered.
Om die vragen te beantwoorden kunnen we rekenen op eeuwen van best practices. Uitgedokterd door gepassioneerde vakmensen en geperfectioneerd door hun creatieve erfgenamen.
We hoeven het warm water niet uit te vinden. Door enkele basisregels te volgen, kunnen we elke lay-out strak opmaken. Ook die van jou.
Laten we beginnen.
Lees de tekst voor je opmaakt
Ik weet het, er is niets leuker dan je tekst onmiddellijk op te maken. Maar -- om het in horecalingo te zeggen -- een goeie mise-en-place is alles. Dus voor je Indesign, Word, Sketch, Canva of een andere app opent, richt je je best even tot de tekst zelf.
Waar gaat de tekst over?
Dat moet je weten. Misschien heb je de tekst zelf geschreven en dan ken je de inhoud, maar misschien dwarrelde het je van bovenaf tegemoet.
In dat en andere gevallen: lees de tekst. Interpreteer de tekst. Begrijp de tekst.
De layout wordt meebepaald door:
- De toon van de tekst
- Het tempo
- De structuur
- De grootte van de tekst
Kies een lettertype dat het karakter van de tekst eert en verheldert
Lettervormen hebben karakter. Het moment dat je een lettertype kiest, heb je twee persoonlijkheden die elkaar kruisen. De tekst aan de ene kant, letters aan de andere. Die hoeven niet in symbiose te leven, maar ze mogen niet botsen met elkaar. Als het lettertype slecht gekozen is, ontstaat er disharmonie.
Harmonie goed. Disharmonie slecht.
De breedte van een kolom
Je tekst komt altijd in een kolom terecht. Dat kan een enkele kolom per pagina zijn zoals bij boeken, of meerdere kolommen per pagina zoals we zien in magazines of kranten. De breedte van die kolom is afhankelijk van
- de grootte van het lettertype
- de lengte van de lijnen
- de regelafstand of leading
Het allerbelangrijkste is dat de tekst gemakkelijk en comfortabel leest. Vermijd dus zowel te lange regels als te korte regels.
Lange regels zijn vermoeiend om te lezen omdat het veel energie kost om de horizontale lijn in zicht te houden. Bij korte regels moeten onze ogen te veel van regel veranderen. Ook dat vergt energie en focus. De juiste lengte van een kolom is dus essentieel voor een aangename leeservaring zodat de lezer zich volop kan concentreren op de inhoud.
Concreet?
Een algemene regel stelt dat 7 tot 10 woorden per regel ideaal is. Bij smalle kolommen zoals in magazines of kranten kan dat ietsje minder zijn en bij grotere kolommen zoals in boeken ietsje meer.
Uitlijnen, uitvullen of centreren?
Nu we de breedte van onze kolom hebben bepaald, moeten we weten of we de tekst uitvullen, uitlijnen of centreren. Elke mogelijkheid heeft zijn kwaliteiten, culturele associaties en leesbare en esthetische risico's.
Uitvullen
Uitgevulde tekst heeft gelijke randen aan elke kant en heeft een propere en compacte vorm. Je ziet het in alle kranten, boeken en veel magazines.
Het nadeel is dat er slordige witruimtes tussen woorden kunnen ontstaan. Dat gebeurt meestal als de lijnlengte te kort is in relatie met de grootte van het lettertype. Woordafbreking helpt in die gevallen om de lijnen mooi compact te houden, maar zorgt potentieel voor leesmoeilijkheid. Zeker bij mensen met dyslexie is een uitgevulde tekst geen pretje om te lezen.
Probeer dus een balans te vinden tussen schoonheid (weinig witruimte) en leesbaarheid (niet te veel woordafbreking).
Links uitlijnen
Links uitgelijnde teksten zijn het best leesbaar. Hier is de linkse rand gelijk en de rechtse rand oneven.
Het grote voordeel aan links uitlijnen is dat de witruimte tussen de woorden overal gelijk is, wat de leesbaarheid van de tekst ten goede komt. Besteed hier extra aandacht om de rechtse rand organisch en willekeurig te houden. Er mogen geen rare vormen ontstaan.
Centreren
Een gecentreerde tekst ziet er formeel en klassiek uit. Het is een simpele en intuïtieve manier om tekst te plaatsen (vooral voor korte tekstbrokken) en we zien het daarom veel beginnende ontwerpers en amateurs gebruiken.
In het beste geval ziet het er elegant en organisch uit. Om dat te bekomen moet je de regels op logische plaatsen breken. Zorg dat woorden die bij elkaar horen op dezelfde lijn staan. Probeer per lijn, een gedachte te hebben. Streef naar een ritme van korte en lange regels.
Gebruik het vooral bij uitnodigingen, titelpagina's, certificaten ... Gebruik het niet bij lange stukken tekst.
Wat is een goede regelafstand?
De afstand tussen de regels verdient ook alle aandacht. Het heeft namelijk een grote invloed op de leesbaarheid.
Staan de regels te dicht opeen?
Dat belemmert de leessnelheid omdat de naburige lijnen op hetzelfde moment door het oog opgenomen worden. Dat is vermoeiend voor onze ogen en ons brein. Het kan ook een psychologische barrière zijn voor veel mensen om zelfs nog maar aan de tekst te beginnen.
Staan de regels te ver uit elkaar?
Nu wordt het moeilijk als lezer om de regels te verbinden. Opnieuw: vermoeiend. Als de regels te ver uiteenstaan is er te weinig cohesie tussen de regels. Ze voelen geïsoleerd aan en het ontwerp verliest elke samenhang.
Bij zeer kleine stukjes tekst -- bv een advertentie -- zijn esthetische redenen belangrijker. Daar mogen de regels al eens lekker dicht tegen elkaar aan schurken.
Hoe paragrafen onderscheiden?
Paragrafen zijn de basis van elke tekst. Ze helpen ons om een massa aan tekst op te delen in leesbare brokken. Belangrijk is om paragrafen duidelijk van elkaar te onderscheiden. Dat geeft de lezer op tijd en stond een beetje rust.
Er zijn verschillende manieren om paragrafen van elkaar te onderscheiden
- Regelafbreking
- Witruimte tussen de paragrafen
- Inspringen van de eerste regel
- Uitspringen van de eerste regel
Regelafbreking kan je combineren met alle andere. Inspringing en extra witruimte combineren daarentegen is te veel van het goede.
Hoe zet je titels?
Titels boven de tekst kun je op verschillende manieren vormgeven. Het is belangrijk om rekening te houden met enkele ideeën.
Gebruik hetzelfde lettertype
Titels in hetzelfde lettertype zijn altijd een veilige en stijlvolle keuze. Let er gewoon op dat het verschil tussen de tekst en de titel voldoende duidelijk is. Hoe doe je dat?
- Je titel een ander gewicht geven.
- Je titel groter zetten. Zorg dat het verschil in grootte duidelijk is. Je titel 1 of 2 punten groter zetten, is onvoldoende.
- De twee combineren: je titel groter zetten en een ander gewicht geven.
Mix geen lettertypes met dezelfde stijl zoals Helvetica met Gotham of Garamond met Bodoni. Anders krijg je een same-same-but-different-vibe. Dat wil je niet.
Gebruik een radicaal ander lettertype
Je kan wel opteren om de titel in een radicaal ander lettertype te zetten. Toch pas je hier beter mee op, want dat is moeilijker dan het lijkt. Heb je daar weinig ervaring mee en je bent resoluut in je opzet? Dan vertrouw je best op onze goede vrienden van het internet.
Witruimte is je vriend
Welke titel je ook kiest — groot, klein, dik — ruimte laten tussen tekst en een titel is een efficiënte tactiek om ze van elkaar te onderscheiden. Zeker de hoofdtitel verdient extra aandacht door het wat hogerop te zetten. Tussentitels in de tekst zijn minder gebaat bij witruimte. Daar is een witregel of gewoon een lijnafbreking al meer dan voldoende.
De kleinste details beïnvloeden de layout
The devil is in the details: paginanummers, droge info, copyright claims ... Die kleine elementen hebben een grote invloed op het ontwerp van je tekst. Plaats ze slordig en ze kunnen een strak stukje lay-out helemaal naar de zak helpen.
Met bovenstaande tips, regels en overpeinzingen kun je elk stukje tekst mooi vormgeven. Zul je er prijzen mee winnen? Waarschijnlijk niet, maar tekst dient om gelezen te worden, niet om prijzen mee te winnen.
